Hooggeschoolden stimuleren de groei van bedrijven
Terug naar overzicht
blog

De complexiteit van compliance in de strijd tegen witwassen

In de bankensector zijn steeds meer compliance officers aan de slag. ‘Ter preventie, maar ook met het oog op de bestrijding van criminaliteit en de naleving van regels’, zegt criminologe Antoinette Verhage, verbonden aan de Ugent, Faculteit Recht & Criminologie. De strijd tegen fraude en witwassen worstelt echter met een tweeledige agenda.

Een van de opgemerkte sprekers tijdens de laatste Graydon Inspiration Session over fraude was Antoinette Verhage. Als professor criminologie is zij verbonden aan de Universiteit Gent. Net als de andere sprekers benaderde Verhage het thema fraude vanuit een specifieke invalshoek, zijnde de complexiteit van compliance in de huidige bankensector.

Het ontstaan van gerichte wetgeving en een compliance industrie

De strijd tegen witwassen startte in België in 1993. Het behelsde naast de beperking van het gebruik van contanten, maatregelen ter voorkoming van witwassen van geld en de financiering van terrorisme. In 2017 kreeg de toenmalige wet een update.

‘Er werd een meldingsplicht ingevoerd voor verdachte transacties, ook door private actoren’, legt Antoinette Verhage uit. ‘Sinds 2001 heeft elke financiële instelling een compliance functie in de strijd tegen witwassen. In de periode die volgde, ging zich parallel hieraan geleidelijk een compliance industrie ontwikkelen. Die speelde in op de vraag van bedrijven die geconfronteerd werden met een meldplicht, maar niet wisten hoe ze daar mee om moesten springen. Daarop gingen ze op zoek naar informatie en ondersteuning.’

De complexe spreidstand van de compliance officer

De functie die de compliance officer vervult bij een financiële instelling kadert binnen de privaat-publieke aanpak van witwaspraktijken. Het doel is ondubbelzinnig: de preventie van witwassen en verwante criminele activiteiten, het respecteren van regels en de bestrijding van criminaliteit op een brede schaal.

De compliance industrie kwam daartoe met een waaier aan diensten, advies, software (bv. om transacties te monitoren), trainingen en zo meer.

'Het is een commerciële setting geworden, maar wel één die zich naar handhavingsdoeleinden te richten heeft’, benadrukt Antoinette Verhage. ‘Dat levert een aantal knelpunten op. Zo werkt de compliance officer enerzijds binnen een commerciële setting – de bank – en heeft hij of zij anderzijds de naleving van regels tot doel. In de sector klinkt het dat ze balanceren tussen wat commercieel acceptabel is en de mate waarin ze de regels moeten naleven. Maar waar trekt men die grens?’

Bovendien: is er een compliance benchmark? Ook die vraag wordt wel eens gesteld. Het ontbreekt verder in veel gevallen aan feedback van overheden, toezichthouders en zo meer.

‘Bedrijven zijn dan ook aangewezen op informatie die vaak niet officieel is. Ze kunnen wel een beroep doen op de compliance industrie, al is dat geen neutrale instantie en de kwaliteit van die diensten wordt niet gecontroleerd. Een kwaliteitskeurmerk – liefst vanuit de overheid – zou daar al een belangrijke stap vooruit zijn, zodat men bijvoorbeeld weet of de monitoringsoftware die aangekocht wordt, wel een degelijke versie is.’

Evolutie van de invulling van de functie van de compliance officer

‘Er zijn in de sector formele en informele contacten rond compliance’, zegt Antoinette Verhage, ‘maar niet op een structurele manier.’

Al is er wel sprake van een toegenomen bewustwording. Eerst werd de compliance functie vooral gezien als een business prevention unit, later werd deze meer en meer als adviserend orgaan gepercipieerd.

‘In 2015 wees een onderzoek uit dat deze officers hun functie in de eerste plaats zagen als een noodzakelijk kwaad. Zonder de huidige wetgeving zou deze functie volgens hen niet bestaan. Maar geleidelijk aan is de focus verschoven. Vandaag zijn zij in veel mindere mate bezorgd over de manier waarop zij transacties en problemen inzake meldingen beoordelen, aangezien ze intussen wel wat expertise opbouwden’, gaat Antoinette Verhage verder. ‘Wat hen wel parten speelt, is de werklast, hun relatie met het management, maar ook hun (gebrek aan) onafhankelijkheid en de mate waarin ze naar behoren zelfstandig hun werk kunnen uitvoeren. Kortom, deze werknemers worstelen met de mate waarin ze oprecht onafhankelijk kunnen opereren wanneer ze ook betaald worden door de instelling die ze controleren.’

Hoe de invulling van de functie compliance officer verbeteren?

In datzelfde onderzoek geven respondenten aan hoe de concrete invulling van de functie van compliance officer beter kan. Zo vinden ze dat er meer nood is aan toegestane vormen van informatie-uitwisseling binnen en buiten de sector.

‘Concreet betekent dit dat er meer nood is aan informatie bij de beoordeling van transacties. Ook zijn compliance officers van mening dat the bigger picture hen kan helpen. Enerzijds probeert elke bank vandaag immers te veel kleine stukjes te monitoren en dat is niet erg efficiënt. Anderzijds zijn er natuurlijk goede redenen om de uitwisseling van informatie in strikte banen te leiden.’

‘Het verdict van een van de respondenten is onomwonden: alleen een cross-institutionele en internationale aanpak is acceptabel. Al het overige is volgens hem dure window dressing.’

Best practices & feedback

Er is, naast de opvolging van meldingen op strafrechtelijk vlak, ook een behoefte aan best practices en feedback.

‘Het probleem met de huidige aanpak zit in de sterke focus op resultaten en te weinig op het preventieve effect. Wat wisten hun acties te voorkomen? Tot slot zijn er internationaal zeer grote verschillen tussen lidstaten onderling. We weten ook zeer weinig over de rol van de meldingen in strafrechtelijke procedures die volgen. In welke mate hebben zij nut gehad?’

In Europa wordt vandaag gemiddeld 10% van de meldingen gebruikt in een strafrechtelijke procedure. In België wordt 8,9% van de dossiers doorgegeven aan het parket. Uiteindelijk leidt dat in 12% van de gevallen tot een veroordeling, terwijl 64% wordt geseponeerd.

Antoinette Verhage was één van onze gastsprekers tijdens de Graydon Inspiration Session ‘Fraude: bent u voorbereid of is uw bedrijf het volgende slachtoffer?’ Bekijk hieronder de aftermovie.

Gelijkaardige publicaties